IJSSELSTEIN
GESCHIEDENIS
Een legende verhaalt dat er een 12e eeuws Mariabeeldje door slootgravers is gevonden in het gehucht Eiteren, nabij IJsselstein. Als de beeltenis naar de (oude) Sint-Nicolaaskerk te IJsselstein is gebracht, keerde het terug naar de vindplaats. Dit is gebeurd na 1310, omdat in dat jaar de eerste kerk te IJsselstein is afgebouwd. Deze kerk is toegewijd aan Sint-Nicolaas. Dit brengen en terugkeren van het beeldje heeft zich nog minstens eenmaal herhaald. Hierdoor is besloten om vlakbij de vindplaats een kapel te bouwen. Na het gereedkomen van de kapel is het beeldje er geplaatst om het te vereren als Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren. In 1399 heeft de paus een broederschap bevestigd in de kerk van IJsselstein en dit ter ere van Maria van Eiteren. Hieruit is af te leiden, dat halverwege de 14e eeuw de devotie voor het genadebeeld is begonnen.
In de 14 eeuw stond er naast de toenmalige kerk in Eiteren een leprozenhuis; een inrichting voor lepralijders. Dit gebouw is in 1684 afgebroken.
In 1447 ontstaat het Gilde Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren. Onder de weldoeners van het gilde en het leprozenhuis bevinden zich Jacoba van Beieren (1401-1436), gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen. Tevens is zij kroonprinses, Dauphine, van Frankrijk. Ook is Frank van Borssele (1395-1470) lid van het gilde. Hij is stadhouder van Holland en Zeeland. Hij de vierde echtgenoot van Jacoba van Beieren. Jacoba en Frank zijn tegenstanders van de heer van IJsselstein bij de Hoekse en Kabeljauwse twisten (1350-1490).
Door de Reformatie gaat in 1577 de Sint-Nicolaaskerk over van katholieken naar protestanten.
In 1579 is de kapel te Eiteren afgebroken. Dit gebeurt door de overheersende protestanten. Het beeldje wordt dan niet meer getoond, maar katholieken zijn de plaats, waar de kapel heeft gestaan, blijven bezoeken. Het beeldje wordt gered door een katholieke vrouw. Zij verbergt het genadebeeldje door het in de zoom van haar rok te naaien. Vervolgens verstopt zij het Mariabeeldje enige tijd in haar huis.
In 1634 krijgt IJsselstein weer een katholieke kerk en het Mariabeeldje wordt er geplaatst.
Van 1805 tot 1865 verblijft het Mariabeeld in de kapel van de Heilige Rozenkrans te IJsselstein.
In 1865 is het beeldje sterk verwaarloosd. Het plan is dat het beeldje naar een museum in wording gaat, maar het komt in een klooster te Utrecht terecht. Het is daar in bruikleen bij de Zusters van Liefde. Er wordt veel bij het Mariabeeldje gebeden en er vinden gebedsverhoringen plaats. Hierdoor wordt de naam van de beeltenis uitgebreid met “Hulp in Nood”. In het klooster ontstaat er enkele keren brand en dit vlakbij het beeldje. Echter, het Mariabeeldje blijft onbeschadigd.
Later staat het genadebeeldje in de nieuwe Sint-Nicolaaskerk, die is gebouwd in de jaren 1885-1887, en deze staat niet ver van de oude Sint-Nicolaaskerk, die door de Reformatie een Hervormde Kerk is gebleven. Het ontwerp van de Sint-Nicolaaskerk is van architect Alfred Tepe (1840-1920).
Het beeldje is tweemaal gekroond, namelijk in 1897 vindt de kroning van Maria plaats en in 1986 van het Kind. De laatste kroning verricht Ad Simonis, bisschop en aartsbisschop van 1970 tot in 2007.
In 1936 komt het genadebeeldje terug in IJsselstein en krijgt een aparte kapel in de Sint-Nicolaasbasiliek, die in 1866 is gebouwd. De basiliek wordt dan een bedevaartplaats voor zowel Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren, als de Heilige Nicolaas.
Aan het beeldje worden mirakelen toegeschreven, als het genezen van een stervende persoon en het verdwijnen van ernstige kwalen. Andere mirakelen zijn onder meer het genezen van iemand, die zich al enkele jaren niet kon bewegen, het verdwijnen van kanker bij enkele mensen, het overgaan van helse pijnen, het verdwijnen van de besmettelijke ziekte tyfus en het genezen van een oogziekte.
In 1972 is de Sint-Nicolaaskerk tot basiliek verheven door paus Paulus VI, die paus is geweest van 1963 tot in 1978.
In de jaren 2017 en 2018 is de basiliek gerestaureerd.
De Sint-Nicolaasbasiliek is een rijksmonument.
BEDEVAARTSOORD
In de Sint-Nicolaasbasiliek staat het beeld in een aan Maria gewijde kapel.
Het genadebeeldje van Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren Hulp in Nood stelt een zittende Maria voor. De Moeder Gods heeft de kleine Jezus op schoot. Maria is weergegeven als “Sedes Sapientiae”; dit is Latijn voor “Zetel der Wijsheid”. Zetel der Wijsheid is een van de titels van Onze-Lieve-Vrouw in de Litanie van Loreto. Met de linkerhand beschermt Maria haar Zoontje en in de rechterhand houdt Zij een scepter vast. Dit is een typerende, Byzantijnse uiting.
Dagelijks ontvangt Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren bezoek. Mensen komen kijken naar het kleine beeld van 22 centimeter grootte, dat uit hout is gesneden. In de loop van de tijd is het genadebeeldje enkele keren gerestaureerd.
Op de vierde zondag van juni vindt er in IJsselstein, na de eucharistieviering, een processie plaats vanaf de Sint-Nicolaasbasiliek. De ommegang gaat naar de oorspronkelijk vindplaats van het genadebeeldje in Eiteren. Deze processie wordt genoemd de Ommedracht Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren.
IJsselstein is een van de weinige plaatsen boven de grote rivieren waar Maria troont.
BEREIKBAARHEID
De plaats IJsselstein ligt nabij Utrecht, in het midden van Nederland, langs de rivier de IJssel.
Adres: Sint-Nicolaasstraat 12, 3401BS IJsselstein
Voor actuele informatie is te raadplegen
https://inijsselstein.nl/post/sint-nicolaasbasiliek
BELEVING
In de Sint-Nicolaasbasiliek sta ik voor het genadebeeldje van Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren Hulp in Nood. Flarden van de geschiedenis van deze beeltenis schieten me te binnen. Nu staat het beeldje hier veilig in een speciale kapel. Bij haar steek ik enkele kaarsen aan voor het heil van goede vrienden en mensen in nood.
In de kapel van Onze-Lieve-Vrouw bewonder ik ook de mooie gebrandschilderde ramen. Wat vertellen deze veel over de belevenissen van het genadebeeldje. Ik zie ramen met Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren, de slootgravers, de vrouw met het beeldje, dat in de voering van de rok is genaaid om het te beschermen en ook de terugkeer van het Mariabeeldje uit Utrecht.
Vervolgens maak ik een rondgang door de basiliek en zie vele, prachtige glas-in-loodramen. Er is geen enkel stukje wit glas te bekennen. De kleurrijke ramen beelden niet alleen Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren uit, maar ook andere voorstellingen, zoals de geboorte van Maria. Ook bewonder ik ramen met taferelen als het bezoek van de aartsengel Gabriël aan Maria, het ten hemel opnemen van Maria en de kroning van Haar in de hemel. Een ander raam laat de verschijning van Maria in Lourdes zien en ook is er aandacht voor het bezoek van de Maagd in Fatima. Ik verneem dat vele ramen zijn gemaakt in het Atelier van Straaten te Utrecht en in de Kunstwerkplaatsen/Atelier Cuypers te Roermond.
Er is een special lied voor Onze-Lieve-Vrouw van Eiteren gemaakt. Een deel van de tekst luidt:
“O Vrouwe van Eiteren,
Hulp in ellenden,
Tot U willen wij vol vertrouwen ons wenden.
vraagt Gij ons de kracht
Voor de strijd, die nog wacht.”
Omdat ik, naast Maria, ook veel liefde heb voor de Heilige Nicolaas, is deze basiliek voor mij een meervoudig juweel.
Geplaatst 7 januari 2021
~~~
