GESCHIEDENIS
Aan de Bosscheweg 20 in Aarle-Rixtel staat een eeuwenoude, bijzonder mooie kapel. Deze parel in het oosten van de provincie Noord-Brabant is toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw in ’t Zand. De kapel kent een lange geschiedenis.
Sinds halverwege de 15e eeuw heeft Aarle-Rixtel de status van bedevaartsoord. Het is bekend dat er al in 1480 bedevaarders naar Onze-Lieve-Vrouw in ’t Zand zijn gegaan. Een pijpaarden Mariabeeld wordt dan vereerd. De kapel bestaat sedert het einde van de 15e eeuw en is in 1597 uitgebreid door de groei van het aantal pelgrims. In Aarle is in de 16e eeuw een mariale ommegang ontstaan.
In de tweede helft van de 17e eeuw nemen de protestanten de kapel in bezit. Jaren later is de kapel ook een tijd het raadhuis van Aarle. In 1853 krijgt de kapel de oorspronkelijke functie terug. De kapel wordt opnieuw ingewijd in 1856. De inzegening vindt plaats door Joannes Zwijsen (1794-1877), aartsbisschop van Utrecht (1853-1868) en bisschop van ‘s-Hertogenbosch (1853-1877).
In 1917 is het beeld gerestaureerd door priester Cornelis Frans-Xavier Smits (1876-1937).
In de bijzonder mooie Mariakapel hangt rechts, naast de triomfboog, een glazen vitrine. Hierin bevinden zich zo’n 50 zilveren schildjes. Het zijn ex-voto’s, voorwerpen welke veelal in kapellen en kerken hangen als gevolg van een gedane belofte. De objecten verwijzen naar een genezen lichaamsdeel of een verkregen gunst. Zo zijn er ook dankuitingen in de vorm van een hart. Deze weergaven van dankbaarheid zijn geschonken aan Maria. De ex-voto’s hebben een klein formaat. Één exemplaar is groter dan de andere ex-voto’s. Het heeft de vorm van een hart en meet 18 bij 16 centimeter. In de rand is een Franstalige tekst aangebracht: “CECILLE ISABELLE DE GONSAGUE ET DE MANTOVE, PRINCESSE DU ST. EMPIRE” (Cecille Isabelle van Gonsaga en Mantua, prinses van het Heilig Roomse Rijk). In het midden van het hart staat een gekroond familiewapen. Het hartvormige schild is een pronkstuk in de kapel. Cecille Isabelle is een ver familielid van de Heilige Aloysius van Gonsaga; hij is een voorbeeld van jeugdige onschuld en zuiverheid. Hun adellijke voorouders zijn afkomstig uit Gonsaga/Montua in het Italiaanse Lombardije. Deze adellijke vrouw heeft 15 jaar gewoond in het Helmondse kasteel. Zij is er de Barones van Helmond, Vrouwe van Helmond, in de periode 1673-1688. In 1676 overhandigt zij Andreas Swinckels, de pastoor van Aarle, dit zilveren schild. Het is een geschenk aan Onze-Lieve-Vrouw met de hoop een gezond kind te baren. Helaas voor haar gebeurt dit niet meteen, want zij krijgt vier kinderen en alleen het 3e kind sterft niet op zeer jonge leeftijd. Vlak na de geboorte van het vierde kind sterft haar echtgenoot. Omdat haar dochtertje nog klein is, moet Cecille Isabelle de stad Helmond besturen. Cecile Isabelle hertrouwt in 1683, maar na een huwelijk van 5 jaar overlijdt ze. Haar 10-jarig dochtertje trouwt met de 32-jarige broer van haar stiefvader.
In 1956 wordt het Mariabeeld gekroond. Dit gebeurt door Wilhelmus Petrus Adrianus Maria Mutsaerts (1889-1964), bisschop van ‘s-Hertogenbosch (1943-1960). Dit gebeurt om het eeuwfeest te vieren van de hernieuwde inwijding van de kapel in 1856. De kroon is van goud en bezet met edelstenen. In 1957 is het Kind bij Maria gekroond. Later is het beeld vernield door vandalen om de sieraden te stelen. Het huidige beeld is een replica.
De laatste restauratie van de kapel is gebeurd in 2014.
BEDEVAARTSOORD
Bij binnenkomst in de kapel, meteen rechts tegen de muur hangt, achter glas, een aandacht trekkend schilderij. Het is een drieluik en het middelste deel geeft “Madonna met Kind en musicerende engeltjes”. Het werk is gemaakt door Jacob Cornelisz van Oostsaenen (1470-1533), de eerste Hollandse meester. Het kunstwerk is gemaakt in 1518 en heeft de afmetingen 114 bij 167 centimeter. Echter, dit is een kopie, want het origineel is gegaan naar het Museum voor Religieuze Kunst te Uden. De voorstelling op het middenpaneel is een populair onderwerp van de schilder, want hij heeft verschillende uitvoeringen gemaakt van dit onderwerp. Het linker en rechter luik zijn door een andere kunstschilder gemaakt, omdat de stijl afwijkt van het middelste deel van het drieluik. In het linkerpaneel zijn Joris Sampson, gasthuismeester in Den Bosch, en zijn zoon, met beschermheilige Sint-Joris weergegeven. Het rechterdeel geeft de echtgenote van Joris met zes dochters en beschermheilige Anna.
Een gekroond Mariabeeld met Kind staat achter een glazen wand. Dit is een replica, omdat het originele beeld is vernield om de sieraden te stelen.
Op voorspraak van Onze-Lieve-Vrouw zijn doven, kreupelen en lammen genezen. In de triomfboog van de kapel is dit uitgebeeld.
De kapel toont vele ex voto’s waaronder een bijzonder hart.
BEREIKBAARHEID
Aarle-Rixtel ligt in het oosten van de provincie Noord-Brabant, niet ver van Eindhoven. Het adres van de Mariakapel is Bosscheweg 20, 5735 GV Aarle-Rixtel.
Actuele info is te vinden op www.eustachiusparochie.nl
BELEVING
Mij is verteld dat de Mariakapel in Aarle-Rixtel één van de mooisten van het land is. Vandaag bezoek ik de kapel en raak meteen onder de indruk van de schoonheid.
Het meest opvallend in de Mariakapel is het beeld Onze-Lieve-Vrouw, Zetel der Wijsheid. Het beeld van de zittende Maria met kind is vervaardigd in het Vlaamse Arendonk. In 1917 is het beeldje gerestaureerd. In 1951 komt er een zilveren schrijn om het beeldje te beschermen. Het beeld is in 1956 gekroond met een gouden kroon met parels en edelstenen. Zeer spijtig is, dat inbrekers het beeldje hebben vernield. De huidige beeltenis is een replica.
Aarle-Rixtel kent een eigen Marialied. De melodie van dit Aarlese lied is afgeleid van het Bossche Marialied. De melodie en de overeenkomst van woorden en zinnen staven dit. In Aarle gaat het over de “Zetel der Wijsheid” en in Den Bosch is het de “Zoete Lieve Vrouw”. Waarschijnlijk is het lied ontstaan in de tweede helft van de jaren 40 van de 20e eeuw. Het lied kent vier coupletten en het eerste luidt:
“Lieve Vrouwe, hoor gunstig onze smekingen aan;
O, Maria, Gij zult toch hier de beden niet versmaan,
van de honderden kind’ren.
U, o Moeder, zo waard, die Gij, “Zetel der Wijsheid”
om Uw troon ziet geschaard.”
OMGEVING
Van Aarle-Rixtel is het 12 km noordoostwaarts gaan om bij het bedevaartsoord Handel te komen. Om het bedevaartsoord Woensel (Eindhoven) te bezoeken is het 18 km naar het zuidwesten gaan.
Het bezoek aan het klooster Sint Agatha, gelegen nabij Cuijk, is een aanrader. Van Aarle-Rixtel is het 39 km naar noordoosten gaan.
SINT AGATHA – KLOOSTER
Het klooster Sint Agatha is landelijk gelegen in het oosten van de provincie Noord-Brabant, vlakbij de plaats Cuijk, de rivier de Maas en niet ver van de grens Nederland-Duitsland. Agatha van Sicilië (225-251), die later heilig wordt, is de beschermvrouwe van bedreigden door natuurrampen. Deze martelares is ook de beschermheilige van het klooster bij de Maas. Het klooster is gesticht in 1371. Sinds dat jaar leven en werken er Kruisheren. De Kruisheren volgen de levenswijze van de filosoof en theoloog Augustinus van Hippo (354-430) en dit betekent vooral aandacht geven aan “cultus” (eredienst), “communio” (gemeenschapszin) en “caritas” (dienstverlening). Het kruis van Christus kent een grote rol in de spiritualiteit van de Kruisheren.
Bijzonder is de boekencollectie van het klooster. Deze bevat middeleeuwse handschriften en duizenden titels van vóór 1800, waaronder het kostbare Graduale, geschreven door broeder Johannes van Deventer (±1465-1537). Dit koorboek met Gregoriaanse gezangen is rond 1500 in Sint Agatha gemaakt, weegt 22 kilogram en telt 600 perkamenten pagina’s.
Rond 1860 is de kloosterkerk volledig gerenoveerd onder leiding van architect Pierre Cuypers (1827-1921). In 2004 is het kloostercomplex overgedragen aan de Stichting Sint Aegten.
In het klooster zijn beeltenissen van Maria te zien in de kerk en gangen. Ook zijn in een aparte ruimte veel iconen van Haar geplaatst. De kloostertuin is groot en er te wandelen is mogelijk. In het poortgebouw is een Toeristisch Informatiepunt en daar is een gelegenheid om onder andere huisgemaakte kloosterkoek te verkrijgen.
Meer info is te vinden op www.kloostersintagatha.nl en www.erfgoedkloosterleven.nl.
Adres: Klooster Sint Agatha, Kloosterlaan 24, 5435 XD Sint Agatha.
Geplaatst: 24 februari 2024
~~~
