ZUTENDAAL
GESCHIEDENIS
De streek rond Zutendaal is al zo’n 5.000 jaar voor Christus bewoond.
In de 7e eeuw zijn de bewoners van Zutendaal en omstreken bekeerd tot het christendom. Dit gebeurt door de Heilige Landrada (±620-690) en zijn volgelingen van het klooster te Munsterbilzen. De heersers van het Graafschap Loon, waartoe Zutendaal behoort, benoemen priesters voor de gelovigen. Van 1304 doet dit de abt van de Abdij van Averbode. Tot 1831 bedienen de norbertijnen van Averbode de parochie Zutendaal.
De eerste kerk te Zutendaal is lang geleden gebouwd, namelijk in de 11e eeuw. Een legende vertelt dat Maria de plaats van de kerk heeft aangewezen. Een andere kerk komt in de 14e eeuw en hiervoor zorgen de paters van Averbode. Deze kerk heeft dan ook een fundament van eeuwen. Van de huidige kerk zijn middenbeuk en toren uit de 14e eeuw.
In 1361 wordt het Graafschap Loon, waaronder Zutendaal valt, ingelijfd door het Prinsdom Luik. In deze eeuwen heeft Zutendaal onder andere de naam “Zutenbroeck”. In de 15e eeuw ontvangt de plaats een nieuwe naam, namelijk “Sutendael”, dat later Zutendaal wordt. Dit is de huidige naam en betekent “zoete dal”.
Het Mariabeeld te Zutendaal is uit de 16e eeuw en is gemaakt van gepolychromeerd eikenhout. Onze-Lieve-Vrouw is afgebeeld met op de linkerarm de kleine Jezus en in de rechterhand een druiventros. Deze tros is het symbool van overvloed. Door deze weelde toont Maria aan, dat haar Kind vol leven en genade is.
Van bedevaarten en processies naar Zutendaal wordt melding gemaakt in 1537. Ernstig misdrijf is er in 1598, als door benden de kerk geheel afbrandt. In de 17e eeuw nemen pelgrimstochten toe, zo bewijst een bedevaartvaantje uit 1669. In die periode wordt melding gemaakt van wonderbaarlijke genezingen door de interventie van Maria.
De bedevaarten en processies eindigen abrupt door de Franse Revolutie (1789-1799), waardoor het in het openbaar belijden van geloof niet is toegestaan. Het openbaar leven is dan geheel aan de geestelijkheid onttrokken. Pas in 1888 komen er weer bedevaarten naar Zutendaal.
Op 10 maart 1893 is opgericht de Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Zutendaal. Deze organisatie beoogt onder meer de leden onder bijzondere bescherming van Maria te stellen, hen aan te moedigen naar het voorbeeld van Maria te leven en de erediensten tot Maria te bevorderen.
In de jaren 1896-1897 is de kerk hersteld en vergroot. Op 24 december 1900 is de kerk ingezegend door Victor-Joseph Doutreloux (1837-1901), bisschop van Luik (1875-1901). De kerk wordt toegewijd aan “Maria-Ten-Hemel-Opneming”.
In 1935 wordt de kerk geclassificeerd als monument.
Tot 1965 is de kerk omgeven door het kerkhof. Nu zijn rond de kerk nog oude grafstenen zichtbaar.
Op 25 maart 1987, de dag van Maria-Boodschap, heeft Joseph-Maria Heuschen (1915-2002), de eerste bisschop van Hasselt (1967-1989), “Onze-Lieve-Vrouw, Heil der Kranken” uitgeroepen tot patrones van de geneeskunde en dan specifiek de heelkunde, alsook van de zwaar zieken, die voor een ingrijpende operatie staan en hun naasten, die de zieken bijstaan.
BEDEVAARTSOORD
Zutendaal is een internationaal bekende bedevaartplaats van Onze-Lieve-Vrouw, Heil der Kranken. Door veel natuurschoon is Zutendaal en omgeving geliefd bij vele bezoekers.
Het genadebeeld heeft een centrale plaats in de kerk, die middenin het dorp staat. Maria heeft in de linkerarm Jezus vast, die een open boek in de handen heeft. In de rechterhand heeft Zij een druiventros. In het mooie gebouw hangt een opvallend schilderij van Gaspar de Crayer (1584-1669), namelijk “Maria ten Hemel opgenomen”. De glas-in-loodramen zijn gemaakt door Auguste Stalins (1839-1906) en Alfons Janssens (1836-1915) uit Antwerpen. De kleurrijke afbeeldingen tonen de boodschap van de engel Gabriël aan Maria, de geboorte van Jezus en de tenhemelopneming van Onze-Lieve-Vrouw. Boven de middenbeuk zijn 19e eeuwse muurschilderingen aangebracht en hiervan hebben de taferelen betrekking op de Mariadevotie.
Rond de kerk zijn nog enkele oude grafstenen te zien van het voormalige kerkhof.
Slechts enkele keren per jaar verlaat het Mariabeeld de kerk. Dit gebeurt op 15 augustus voor de processie na de eucharistieviering en in het begin en einde van de meimaand.
De eerste dag van de maand mei staat in het teken van de grote ziekendag en dan is het druk in de bedevaartplaats. Dit geldt ook voor 15 augustus met viering en processie.
Naast de kerk is het Mariapark een bezoek waard.
BEREIKBAARHEID
Zutendaal ligt in het noordoosten van België, middenin de provincie Limburg en enkele kilometers ten oosten van Genk. De Onze-Lieve-Vrouwekerk ligt aan de Dorpsstraat, 3690 Zutendaal
Voor meer info is het mailadres “3823@kerknet.be” te gebruiken.
BELEVING
Op 15 augustus ben ik in Zutendaal en ga naar het Mariapark, want daar begint om 9.30 uur de eucharistieviering. Als de mis aanvangt zijn zowat alle 600 stoelen bezet. Tijdens de viering in het park is het zitten en staan onder de beschutting van hoge bomen. Dan wordt ook het lied van Onze-Lieve-Vrouw van Zutendaal gezongen. Het refrein wordt door alle aanwezigen meegezongen en luidt:
“Wie Haar bemint, bemint Zij tegen,
verleent Haar zoetsten Moederzegen
aan allemaal te Zutendaal
aan allemaal te Zutendaal.”
Na de viering begint de processie. Vaandel, vlaggen, Heilig Sacrament, genadebeeld en enkele honderden gelovigen gaan biddend en zingend mee in de stoet, die door enkele straten van het dorp trekt. Tijdens de route valt het me op, dat bewoners een beeldje van Maria voor het raam, in de tuin of bij de voordeur hebben geplaatst. De rondgang eindigt voor de kerk en daar vindt een korte, afsluitende plechtigheid plaats. Hierna is er voor eenieder een drankje. Vervolgens ga ik de kerk in en kom in de kapel van het oude Mariabeeldje. Hier steek ik enkele kaarsen aan en gedachten gaan naar goede vrienden.
In de kerk bewonder ik het eikenhouten genadebeeld van “Onze-Lieve-Vrouw, Heil der Kranken”. Ik verneem dat sinds de restauratie in 1900 het beeld afwisselend is te zien met kleding en in polychroom eikenhout, dat de oorspronkelijke gedaante weergeeft.
Het schilderij van Gaspar de Crayer geeft het stijgen naar de hemel van Maria weer, terwijl starende apostelen het gadeslaan en nu ook ik in stilte vol bewondering …
Tot besluit ga ik nog een keer de kerk rond en zie een prentje met een mooie tekst. Het begin geeft de woorden: “Onze-Lieve-Vrouw van Zutendaal “Heil der Kranken. Heilige Maria, Moeder van Gods Zoon en Moeder van de mensen, sinds eeuwen wordt U hier vereerd als Heil der Kranken.”
Het bezoek aan Zutendaal is een weldaad voor het leven.
Geplaatst: 22 augustus 2022
~~~
