HEPPENEERT
GESCHIEDENIS
In het Limburgse Heppeneert wordt Onze-Lieve-Vrouw van Rust vereerd. De beeltenis van Onze-Lieve-Vrouw van Rust staat in de kerk, toegewijd aan Sint-Gertrudis, welke is gebouwd in 1873. Het beeldje toont Maria in een rustende houding. Zij zit aan de voet van een kruis, houdt het hoofd wat gebogen naar beneden kijkend, de handen zijn gevouwen en deze rusten op de schoot. De man achter Haar is vermoedelijk de apostel Johannes. Hij neemt een beschermende pose aan, kijkt omhoog naar het kruis. Dat deze man Johannes kan zijn, berust op het samenzijn van Jezus, Maria en Johannes onder het Kruis op Goede Vrijdag. Jezus zegt tegen zijn Moeder: “Ziedaar, Uw Zoon” en tegen Johannes: “Ziedaar, Uw Moeder”.
Al in 1202 wordt melding gemaakt van een kerkje in Heppeneert dat is toegewijd aan de heilige Gertrudis. Sinds 1567 worden diensten in het kerkje verzorgd door priesters van het Kruisherenklooster van Maaseik. Rond het kerkje zijn kruisheren begraven.
De geschiedenis van het Mariabeeldje gaat eeuwen terug. Een legende uit de 14e eeuw vertelt dat het kleine beeld is aangespoeld op een zandheuvel bij het nabijgelegen dorpje Elen. Dit gebeurt door een overstroming van de rivier de Maas. Vervolgens is bij de vindplaats een kapel gebouwd en daarin wordt de kleine beeltenis geplaatst. Het kapelletje is er tere van Onze-Lieve-Vrouw van Rust. Door de vondst van het beeldje en het kapelletje ontstaat verering voor Maria. Deze kapel staat op de grond van een pachthoeve. De eigenaar van de hoeve is Petrus Curingen, een inwoner van Maastricht. In 1706 verkoopt hij de pachthoeve en de bijbehorende gronden aan de Kruisheren van Maaseik. Deze Kruisheren maken er werk van om de kapel meer bekendheid te geven. Hierdoor neemt het aantal pelgrims toe. In de loop van de jaren krijgt het genadeoord steeds meer bezoekers. Pelgrims komen bij Maria bidden, Haar hulp vragen en van Haar troost ontvangen. Veel schippers komen bij het beeldje bidden voor een behouden vaart. De Maagd Maria verhoort menig gebed en dit leidt tot een nog grotere stroom van bedevaartgangers naar de kapel. Bijgevolg wordt de kapel te klein.
In 1767-1768 wordt een nieuwe, grotere kapel gebouwd. Dit gebeurt onder leiding van de prior Johannes Hendrik Vossen; de kloosteroverste van de Kruisheren van Maaseik. De kapel is in de neoromaanse stijl gebouwd.
Tijdens de Franse Revolutie (1789-1799) is het heel onrustig in de streek rond de Maas. In 1798 worden de kloosterlingen verjaagd. Zij raken hun bezittingen kwijt aan de Franse overheersers. Hun goederen worden deels verbeurd verklaard, geconfisqueerd door de Fransen en deels verkocht. Het kapelletje wordt door de Franse vernield, maar het beeldje van Maria blijft buiten de greep van de vernielende legers uit Frankrijk. In deze woelige tijd heeft Kruisheer Petrus Arnold Coopmans een belangrijke rol. Als pastoor van Heppeneert is hij achtergebleven. Hij brengt het beeldje naar Heppeneert, alwaar het in veiligheid is tot de Fransen vertrekken en het vrije leven zich weer herneemt. In 1801, na de Franse overheersing, plaatst pastoor Coopmans het Mariabeeldje van Onze-Lieve-Vrouw van Rust in de Sint-Gertrudiskerk te Heppeneert.
Vervolgens duurt het bijna 100 jaar tot de devotie voor het Mariabeeld weer op gang komt. Vooral door inspanningen van Aloysius Froyen (1848-1907), die pastoor in Heppeneert is van 1883 tot in 1907, leeft de pelgrimage weer op. Dit gebeurt in 1883 en vanaf dat jaar wordt Maria in Heppeneert vereerd als Onze-Lieve-Vrouw van Rust. Pastoor Froyen zorgt ook voor de organisatie van de aanleg van het Mariapark, waar de Zeven Smarten van Maria zijn uitgebeeld. De bezoekers aan Heppeneert komen er vooral om te bidden voor hun en anderen geestelijk en lichamelijk welzijn. De pelgrims willen rust vinden en inzicht verkrijgen in hun leven. Het vereerde genadebeeld van Onze-Lieve-Vrouw van Rust dateert uit het begin van de 16e eeuw en is een deel van een passieretabel; het achterstuk van een altaar.
Het Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Rust is opgericht in 1889. Dit gebeurt door de Luikse bisschop Victor-Joseph Doutreloux (1837-1901). In 1893 is deze organisatie, bij decreet door paus Leo XIII (1810-1903), verheven tot Aartsbroederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Rust te Heppeneert. Leden van dit broederschap bidden frequent het gebed dat zij bij hun inschrijving hebben ontvangen. Verder dragen zij de medaille van Onze-Lieve-Vrouw van Rust. Dagelijks bidden zij voor elkaar een Weesgegroet en hierna volgen de woorden:
“Moeder Maria,
samen met allen
die U vereren als
Onze-Lieve-Vrouw van Rust
vragen wij U,
beschouw ons
als Uw kinderen en laat ons
in alle omstandigheden ervaren
de liefde van uw Moederhart,
Onze-Lieve-Vrouw van Rust,
bid voor ons.”
Voor de ingeschreven leden van het broederschap wordt op zondagmorgen een eucharistieviering opgedragen te Heppeneert.
BEDEVAARTSOORD
Het bijzondere beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Rust staat in de parochiekerk, welke is toegewijd aan Sint-Gertrudis. Het miraculeuze beeldje van Maria bevindt zich in het linker altaar. De gepolychromeerde beeltenis is van eikenhout en is gemaakt in de 15e eeuw. Het toont een zittende Maria die in de rug wordt gesteund door Johannes de evangelist, die omhoog kijkt. Onze-Lieve-Vrouw van Rust geeft met name bescherming tegen angst, stress en zenuwachtigheid bij studenten voor de examens. Zij wordt ook aangeroepen voor de bescherming van nerveuze kinderen.
De kerk is gebouwd in 1873 en is het gehele jaar geopend, zowel in de ochtend, als in de middag. In Heppeneert is het bidden tot Maria het ganse jaar mogelijk. De bedevaartwinkel, met allerlei devotionalia, ligt naast de kerk en is dagelijks in de middaguren geopend.
In Heppeneert is er een litanie gemaakt en wel de “Litanie ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van Rust”. De tekst geeft onder meer:
“Onze-Lieve-Vrouw van Rust, bid voor ons,
Middelares van de Vrede, bid voor ons,
Koningin van de vrede, bid voor ons.
…
De vrede onder alle volkeren te bewaren of te herstellen –
Onze-Lieve-vrouw van Rust, bid voor ons,
Ons de ware vrede met onszelf te bezorgen –
Onze-Lieve-Vrouw van Rust, bid voor ons.
…
Aan ons de vrede en de rust te schenken –
Onze-Lieve-Vrouw van Rust, bid voor ons,
Ons bij te staan tegen de bekoringen van macht, aanzien en geweld –
Onze-Lieve-Vrouw van Rust, bid voor ons.
…
Vervul ons met troost en sterkte in alle omstandigheden.
Leid ons tot de goddelijke Bron van Liefde,
wees voor onze kinderen een bijzondere Beschermster,
sta ons bij in vreugde en verdriet, in ziekte en gezondheid,
sta ons bij in het uur van onze dood,
verzeker ons de eeuwige vrede
en de eeuwige rust in het hemels vaderhuis.”
Behalve een litanie, zijn er ook speciaal voor het Maria-oord in Heppeneert gemaakt een noveengebed, een oefening en Gebed tot Onze-Lieve-Vrouw van Rust.
In het Mariapark zijn de blijde en droeve geheimen van Maria uitgebeeld, zoals de boodschap van de engel Gabriël aan Maria, het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth, de geboorte van Jezus en de Kroning van Maria in de hemel.
Sinds het voorjaar van 2019 is er, naast het Mariapark, een strooiweide. Vele gelovigen hebben het verzoek gedaan om de as van een dierbare overledene uit te strooien in het bedevaartsoord van Heppeneert. Ook pelgrims hebben gevraagd om na het overlijden met de as de laatste rustplaats in Heppeneert te mogen vinden.
Jaarlijks komen gemiddeld 125.000 bezoekers naar het bedevaartsoord.
BEREIKBAARHEID
Heppeneert ligt vlakbij de rivier de Maas in Belgisch Limburg. Het Maasdorpje behoort tot de gemeente Maaseik en is gesitueerd in het noordoosten van Limburg, tegen de Nederlandse grens. Heppeneert ligt om zo’n kilometer van Maaseik.
Contactadres: Pastorie, Heppeneert 21, B 3680 Maaseik.
De webstek www.heppeneert.eu geeft de nodige informatie.
BELEVING
In Heppeneert bidden de bezoekers tot Onze-Lieve-Vrouw van Rust: “Moeder Maria, op U stellen wij onze hoop. Bij U zoeken wij troost en geborgenheid. Spreek ten beste voor allen, die zoeken naar de zin van hun leven, die ziek zijn of belast door beproeving.” Tijdens het bezoek aan Heppeneert verneem ik dat Onze-Lieve-Vrouw van Rust met name om hulp wordt gevraagd voor huilende kinderen, zieken en ouderen die zijn getroffen door lichamelijk leed.
Het is in Heppeneert niet alleen de kerk bezoeken en tot Onze-Lieve-Vrouw van Rust te bidden, maar ook het bezoeken van kaarsenkapellen aan de kaarsengalerij, Mariakapel, strooiweide, Theresiakapel, Duivelsbrugske, Sint-Jakobsstok, Mariapark, bedevaartwinkel.
In de strooiweide zie ik de zeven bijbelse taferelen, die de zeven vreugden in het leven van Onze-Lieve-Vrouw verbeelden. Aan deze vreugden is op een heel eigentijdse wijze vorm gegeven. In het Mariapark bekijk ik de zeven smarten van de Moeder Gods. Dit park is aangelegd in 1898 en ligt aan de kaarsengalerij.
Tijdens de rondgang kom ik ook bij de Theresiakapel. Theresia van Lisieux doet me denken aan haar uitspraak: “Ik zal rozen laten regenen op aarde”. Vervolgens zie ik de Sint-Jakobsstok en deze verwijst naar een wonder. Het is 1886 en Jacoba, een peuter, komt terecht onder een neervallende boom. Het kindje overleeft het als bij een wonder en mankeert niets!
Bij het “Duivelsbrugske” is de legende van de Kaartridder van toepassing. Een opvallende, bronzen beeldengroep symboliseert het verhaal van de “Kaartridder”. De Heilige Gertrudis van Nijvel redt de Kaartridder Riddart, die zijn ziel aan de duivel moest geven en dit in ruil voor de genoten zeven jaren van vertier. De Vlaamse schrijver Gerard Walschap (1898-1989) heeft in 1966 het verhaal “De Kaartridder van Heppeneert” geschreven en laten uitbrengen. Ik verdiep me in de legende van de Kaartridder. Het verhaal is ontstaan door de verwering van een adellijke grafsteen. Deze steen toont een gevierendeeld familiewapen, dat op vier speelkaarten lijkt en vandaar de naam “Kaartridder”. Bij de kerk is de grafsteen te zien. Ridder Riddart is bewoner van het kasteel Borckhoff en raakt, na het overlijden van zijn vrouw, verslaafd aan drank en het kaartspel. Hij verliest al zijn geld met het kaarten en verkoopt zijn ziel aan de duivel voor jarenlang plezier. Als tegenprestatie laat de duivel de ridder 7 jaar in weelde leven. Gedurende deze periode brandt hij elke avond een kaars ter ere van de heilige Gertrudis, de patroonheilige van de parochiekerk. Na deze periode van aards genot, komt de duivel naar ridder Riddart om zijn ziel op te eisen. De ridder zit op zijn paard, verkeert in levensnood en bidt. De duivel wil hem aan de afspraak houden. De ridder wil toegeven aan de duivel, maar deze voelt zich verre van veilig. De duivel zegt dat de ridder de zwarte heks achter zich heeft en dat hij haar moet wegjagen. Ineens verschijnt de Heilige Gertrudis en zij redt de ridder op een bruggetje als het 12 uur slaat. De heilige Gertrudis heeft de ridder juist op tijd gered. Door de ontmoeting van de ridder, duivel en Gertrudis krijgt het bruggetje de naam “Duivelsbrugske”.
Mijn bezoek aan Heppeneert is bijna voorbij. Ik ga nog enkele kaarsen licht laten geven in de langwerpige kaarsenkapellen van de kaarsengalerij. Drie kaarsen steek ik aan; een met een intentie voor een goede vriend, een met een speciaal gebed voor een vriendin en een voor hoop op kracht voor een oudere dame, die ik al vanaf mijn jongste jaren ken. Daarna ga ik naar de Sint-Gertrudiskerk. Naast de kerk passeer ik het beeld van “De Boetelingen” uit 2005. Vervolgens breng ik een laatste groet aan Onze-Lieve-Vrouw van Rust. Dank U, Maria, voor deze mooie dag in Heppeneert.
OMGEVING
Heppeneert ligt in Limburg aan de rivier de Maas. In de omgeving zijn zowel fietstochten, als wandelingen te maken. De plaats Maaseik is met slechts 1 km afstand vlakbij gelegen.
Van Heppeneert is de plaats Genk 28 km ver, Hasselt ligt op 48 km en voor Tongeren is de afstand 63 km. Het Nederlandse Maastricht bevindt zich op 37 km van Heppeneert.
Geplaatst: 19 augustus 2020
Laatst gewijzigd: 26 maart 2024
~~~
