TONGRE-NOTRE-DAME
GESCHIEDENIS
De bedevaartplaats Tongre-Notre-Dame kent een ver verleden …
Het is 1 februari 1081 om 11.00 uur in de avond. Inwoners van het gehucht Tongre zien een wonder gebeuren. Zij horen muziek, zien licht en een witte wolk, waarop engelen een beeld met Maria en Kind naar de kasteeltuin van Heer Hector (1039) brengen. De dorpelingen waarschuwen Heer Hector, waartoe de tuin behoort. De andere dag neemt de pastoor het Mariabeeld uit de kasteeltuin en in processie gaat het naar de kerk van het naburige Tongre-Saint-Martin. Echter, in de ochtend van 3 februari is het beeld terug in de tuin van Heer Hector. Dit gebeurt driemaal achtereen! Vervolgens wordt besloten het beeld in de kasteeltuin te laten staan. Heer Hector vertelt de miraculeuze gebeurtenissen aan Gerard II, bisschop van Kamerijk (1076-1092). De bisschop laat de mysterieuze feiten onderzoeken door vier afgevaardigden van het bisdom. De miraculeuze voorvallen van de drie verplaatsingen van het beeld worden als bovennatuurlijk gezien. Op basis hiervan erkent de bisschop op 17 februari 1081 de voorvallen en mag het beeld waren vereerd. De bisschop sticht de Onze-Lieve-Vrouwe Ommegang, die nog steeds bestaat en wordt gehouden op 1 februari. Vervolgens wordt een kapel gebouwd op de plaats van de verschijning in de tuin van Heer Hector. Op 27 maart 1081 is de eerste, houten kapel gebouwd in Tongre-Notre-Dame. Het beeld wordt in de kapel geplaatst en ontvangt de naam Onze-Lieve-Vrouw van Tongre. Het beeld van de zittende Maria met Kind op de schoot is gemaakt door een atelier in de stad Sint-Niklaas uit het Waasland. Experts schatten dat het beeld rond 1050 is vervaardigd.
Heer Hector is geboren in ±1039. In 1077 wordt hij ziek en verliest het licht in de ogen. Als het beeld in 1081 in de kasteeltuin komt, is hij blind en ongeveer 42 jaar. Op een nacht komt een engel hem waarschuwen zich gereed te houden om de wapens op te nemen voor de koning van Frankrijk, Filips I, die met zijn troepen vlakbij verblijft, namelijk tussen Rijsel en Doornik. Hector weet niet wat hij precies met het bevel moet doen. Hij blijft wakker, omdat de order is te strijden met Filips I tegen familie van hem in Vlaanderen. Op 24 juni 1090, vóór de veldslag, bidt Heer Hector tot Onze-Lieve-Vrouw van Tongre en hij krijgt het zicht in de ogen terug.
In 1093 wordt de Broederschap (Confrérie) van Onze-Lieve-Vrouw van Tongre opgericht en dit na goedkeuring door paus Urbanus II, paus van 1088 tot in 1099. Op verzoek van de toenmalige pastoor Damien Bourlart komt er een akte in 1524, die is ondertekend door 15 kardinalen. Deze verklaring bevestigt de Broederschap en kent aan de leden voorrechten toe, als aflaten; kwijtscheldingen van tijdelijke straffen.
Door de groei van het aantal pelgrims wordt de kapel te klein en in 1224 wordt deze vervangen door een kerk.
In 1642 worden de miraculeuze gebeurtenissen uit 1081 en de daarna voorgevallen wonderen opgeschreven door pastoor Georges Huart. In 1662 wordt van alle feiten een boek uitgebracht “de verwonderlijke geschiedenis van Onze-Lieve-Vrouw van Tongre met zes belangrijkste wonderen”. De bedevaartplaats wordt hierdoor nog meer bekend. In Tongre-Notre-Dame zijn vele wonderen gebeurd, waaronder: een stom meisje kan ineens spreken, een dood kind herleeft, een dode vrouw herleeft na het baren van een kind, een kind verdwaalt in het bos en wordt gevoed door Maria en de plaatsen Ath en Valenciennes worden van de pest bevrijd.
In 1777 wordt de huidige, barokke kerk gebouwd volgens het plan van J.F. Demarbaix. Deze wordt gebouwd op de funderingen van de vorige, gesloopte, gotische kerk. De kerk is het derde gebouw op deze plaats in Tongre-Notre-Dame. Het hoofdaltaar komt uit Ath en dateert van 1739.
In de tweede helft van de 19e eeuw is het interieur van de kerk veranderd. Antwerpenaar Pierre Peeters (1841-1925) maakt de hoge plafonds, kruiswegstaties, eiken beelden, koorstoelen en communiebank. Tot andere stukken van de bijzondere kerkinventaris behoren de altaartafel, die dateert uit 1845 en het tabernakel dat van 1861 is.
Het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Tongre wordt gekroond op 8 september 1881 door Isidore-Joseph du Rousseaux, bisschop van Tournai (1880-1897) en dit door een apostolische brief uit van paus Leo XIII (1880-1903).
In 1951 wordt op 27 mei de kerk tot basiliek verheven door paus Pius XII, paus van 1939 tot in 1958. De Onze-Lieve-Vrouwe-basiliek in Tongre-Notre-Dame is de kleinste van België met een lengte van 60 meter en breedte van 20 meter.
In 1968 wordt het origineel Mariabeeld uit ±1050 gerestaureerd en op een geheime plaats bewaard. De restauratie heeft aangetoond dat onder de vele verflagen een Romaanse polygrafie, met vele afbeeldingen, is gemaakt. In de basiliek staat dan een kopie op de plaats van de verschijningen van 1081. In 1994 komt het authentieke beeld terug in de basiliek, nadat voorzorgsmaatregelen tegen vernieling en diefstal zijn getroffen.
Sinds 2015 is in de basiliek een reliek van botten (ex ossibus) aanwezig van de Maria-bewonderaar Karl Franz Jozef von Habsburg-Lotharingen (1887-1922). Hij is keizer Karl I van Oostenrijk (1916-1918), koning Karl IV van Hongarije (1916-1918), koning Karl III van Bohemen (1916-1918) en koning Charles IV van Kroatië-Slavonië (1916-1918).
In 2020 is het Mariabeeld geclassificeerd als een “schat van de Federatie Wallonië-Brussel”.
In de loop van de eeuwen komen hooggeplaatste personen, als koningen en koninginnen naar de kerk op bedevaart, met hieronder Filips I van Frankrijk (1052-1108) en Marie Henriëtte, koningin van de Belgen (1836-1902). Deze en andere bezoekers schenken gouden voorwerpen en kleding voor het Mariabeeld.
Onze-Lieve-Vrouw van Tongre is de patroonheilige van dichters, schrijvers, studenten en ontwrichte gezinnen, die de “Zetel van Wijsheid” aanroepen.
BEDEVAARTSOORD
In de avond van 1 februari en op 2 februari wordt het jaarfeest van Onze-Lieve-Vrouw van Tongre gevierd. Immers, op 1 februari 1081 heeft Heer Hector in de kasteeltuin het Mariabeeld met Kind van engelen ontvangen. Op 1 februari is er in de avond een vesper, sacramentsaanbidding, verschijningsherdenking, zegening van kaarsen en een processie met fakkeloptocht en wordt het beeld meegedragen. Een dag later, de dag van Maria-Lichtmis, zijn er ook plechtigheden, als eucharistieviering en rozenkransgebed. Op deze dag wordt de originele beeltenis uit de geheime plaats gehaald en kunnen de bezoekers het oude beeld zien.
Een tweede hoogtepunt van het jaar in Tongre-Notre-Dame is op de laatste zondag van september. Ook dan is er een processie en wordt het originele beeld getoond. Het Mariabeeld wordt dus tweemaal per jaar uit de verborgen plaats gehaald om het aan de pelgrims te laten zien.
Het Mariabeeld is een voorstelling van de zittende Madonna met de kleine Jezus. Het oude beeld van rond 1050 is gesneden van hout van een perenboom. Het beeld is meer een uiting van Byzantijnse dan van Romaanse kunst. De kopie van het beeld staat op het altaar in de linker zijbeuk.
In de basiliek hangt een drieluik uit 1600. Het is een geschenk van een Antwerpse begijn. De taferelen zijn uit het leven van Onze-Lieve-vrouw, namelijk de presentatie van Maria in de tempel, de geboorte van Jezus en de presentatie van Jezus in de tempel.
De lambrisering van de basiliek geeft de hoogtepunten uit de geschiedenis van Tongre-Notre-Dame.
In het bedevaartsoord wordt Onze-Lieve-Vrouw gezien als de “liefdevolle Moeder” en Zij is de patroonheilige van dichters, schrijvers, studenten en ontwrichte gezinnen.
Elke dag is de basiliek geopend om bezoekende pelgrims te ontvangen.
BEREIKBAARHEID
Tongre-Notre-Dame ligt in de Belgische provincie Henegouwen en is een deel van de gemeente Chièvres, dat is gesitueerd nabij Ath.
De basiliek staat aan het Kerkplein (Parvis) Notre-Dame de Tongre, B 7951 Tongre-Notre-Dame.
Op www.tongre-notre-dame.be is actuele informatie te vinden.
BELEVING
Het kunnen bezoeken van de basiliek ervaar ik als een mooi geschenk. Het Mariabeeld heeft niet alleen vele eeuwen bewondering gekend, maar is ook een juweel van zo’n 1000 jaar geschiedenis.
De glas-in-loodramen laten taferelen zien van de historie van Tongre-Notre-Dame, waaronder het door engelen brengen van het beeld. Ook zijn er ramen die wonderen verbeelden, als een moeder die haar kind vindt, bevrijding van twee ter dood veroordeelden, inwoners die tegen de pest worden beschermd en een meisje dat van verlamming geneest. Ook is er een raam met de kroning van het Mariabeeld.
Het houtwerk in de basiliek is wonderbaarlijk mooi. Wat een vakmanschap. Ook de preekstoel is schitterend; deze wordt gedragen door de Heilige Familie, die op de vlucht is naar Egypte.
Achterin de basiliek liggen posters van de feestelijkheden op 1 en 2 februari en een informatieblad over de geschiedenis van de bedevaartplaats. Een blaadje met de tekst van het gebed tot Onze-Lieve-Vrouw van Tongre ligt ook klaar voor bezoekers. Het is gemaakt door Jean Huard (1928-2002), bisschop van Doornik (1977-2002) op 17 augustus 1995. Een deel van het gebed luidt:
“Vanaf het kruisigingsuur op Goede Vrijdag
bent u de moeder van God en onze moeder.
Wij prijzen en wij danken u
om ons te verwelkomen in Tongre
zowel op dagen van angst als van vreugde.
En wij bidden u voor de families
beproefd door scheiding, werkloosheid en ziekte.”
Geplaatst 1 maart 2022
Laatst gewijzigd: 12 juli 2023
~~~
