De Heilige Familie bestaat uit een gezin met drie personen, namelijk moeder Maria, vader Jozef en kind Jezus. Dit gezin kent armoede, eenvoud en een sobere levensstijl. De Heilige Familie wordt verbeeld als het op harmonieuze wijze samenleven. In beeldhouwkunst, literatuur en schilderkunst is het voorbeeldige gezin een Heilige Familie.
Bij afbeeldingen van de Heilige Familie zijn meermaals musicerende engelen aanwezig omdat de Verlosser (Jezus) deel uitmaakt van dit gezin.
Voor de vorming van de Heilige Familie is er werk te verrichten. Maria wordt door een engel gevraagd Gods Zoon te baren, maar Zij kent geen man waarmee zij de liefde bedrijft. Maria wordt gerustgesteld en zegt God te dienen. Wat later twijfelt Jozef over zijn plaats, want Maria is zwanger voordat hij met Haar samenwoont. Een engel komt bij Jozef om zijn onzekerheid weg te nemen. Deze engel vertelt hem in een droom dat wat in Maria is verwekt komt van de Heilige Geest. Hierna is bij de voedstervader de twijfel verdwenen en accepteert hij Maria als zijn vrouw. In het Nieuwe Testament is dit beschreven door de evangelist Mattheus 1: 18-25.
Rond 1360 is geschreven de “Meditationes Vitae Christi” (Latijn voor “Overwegingen van het leven van Christus”). Dit gebeurt in het Italiaanse Toscane door een franciscaanse monnik. De schrijver wil de gedachten over de Heilige Familie een nieuwe geldigheid geven en deze dichterbij gelovigen brengen. Hij doet dit door romantische beschrijvingen van het modelgezin. De monnik schrijft dit aan een franciscaanse non, een claris. Hij verbeeldt met woorden dat Maria ziet hoe Jozef lijdt. Maria zwijgt over de zwangerschap en wil dit geheim van God niet openbaar maken. Zou Zij dit doen dan is de gangbare cultuur dat Zij voor slecht en zondig wordt aangezien en dit met spot en uitstoting tot gevolg. Maria bidt dat God voor verlichting zorgt voor het lijden van Jozef en hierdoor haar dilemma laat verdwijnen. Hierop zendt God een engel naar Jozef, die hem in de slaap bezoekt. De engel zegt dat het Kind in de schoot van Maria komt van de Heilige Geest. Ook draagt de engel hem op dat hij vertrouwen in Maria moet houden en bij Haar dient te blijven. Via de engel zorgt God ervoor dat de rust bij Maria en Jozef terugkeert. Door dit verhaal wordt de Heilige Familie op devote wijze weergegeven. De schrijvende monnik vindt dit nodig omdat in het Nieuwe Testament weinig staat over deze fase van het leven van de zwangere Maria en voedstervader Jozef.
De deugdzame, oprechte en liefdevolle omgang met elkaar is het voorbeeld voor gezinnen. De Heilige Familie staat model voor het gezin als hoeksteen van de samenleving. Dit gezin is het voorbeeld voor een burgerlijke moraal.
